من زندگی را دوست دارم ولی از زندگی دوباره می ترسم
دین را دوست دارم ولی از کشیش ها می ترسم
قانون را دوست دارم ولی از پاسبان ها می ترسم
عشق را دوست دارم ولی از زن ها می ترسم
کودکان را دوست دارم ولی از آئینه می ترسم
سلام را دوست دارم ولی از زبانم می ترسم
من می ترسم پس هستم این چنین می گذرد روز و روزگار
من من روز را دوست دارم ولی از روزگار می ترسم
آخرین کلام اعمش به ابوحنیفه قبل از وفات
عن شریک بن عبد الله قال کنا عند الأعمش فی مرضه الذی توفی فیه فدخل علیه أبو حنیفة وابن أبی لیلى وابن شبرمة وکان الإمام أکبرهم فبدأ بالکلام وقال اتق الله فانک فی أول یوم من الآخرة وقد کنت تحدث عن علی رضی الله عنه بأحادیث لو أمسکتها لکان خیرا لک فقال الأعمش اسندنی لمثلی یقال هذا حدثنی أبو المتوکل الناجی عن أبی سعید الخدری قال قال رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم إذا کان یوم القیام قال تعالى لی ولعلی بن أبی طالب أدخلا الجنة من أحبکما وأدخلا النار من أبغضکما وذلک قول الله تعالى « القیا فی جهنم کل کفار عنید » . قال الإمام قوموا حتى لا یجیء بأطم من هذا قال فوا الله ما جزنا الباب حتى مات .
الجواهر المضیة فی طبقات الحنفیة ، ج 2 ، ص 501 .
از شریک بن عبدالله نقل شده است که ما هنگام مریضی اعمش که در آن وفات کرد نزد او بودیم پس ابوحنیفه و ابن ابی لیلی و ابن شبرمه به عیادت او آمدند پس ابوحنیفه که بزرگ آنها بود شروع به سخن گفتن کرد و گفت : تقوای الهی پیشه گیر که تو در اولین روز از آخرت هستی (یعنی نزدیک وفات هستی) در حالیکه تو از حضرت علی علیه السلام احادیثی نقل کردی که اگر نقل نمی کردی برای تو بهتر بود پس اعمش گفت : مرا بنشانید به مثل من (دوستدار علی) اینچنین گفته می شود از ابوالمتوکل ناجی از ابوسعید خدری شنیدم که رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود : زمانی که روز قیامت شود خدای متعال به من و علی ابن ابیطالب می گوید کسانی که شما را دوست داشتند وارد بهشت کنید و کسانی که با شما دشمن بودند وارد جهنم کنید و این قول خدای عزوجل است که (شما دو نفر در جهنم بیندازید هر کافر معاند را). ابوحنیفه گفت : بلند شوید تا بیشتر از این نشنوید گفت به خدا قسم به در خانه نرسیده بودیم که اعمش از دنیا رفت.
شاعران زیادی در طول قرون متمادی از این روایت در شعر خود استفاده کرده اند که به برخی اشاره می شود:
قسیم النار ذو خیر وخیر یخلصنا الغداة من السعیر
فکان محمد فی الدین شمسا علی بعد کالبدر المنیر
خاتمه المستدرک میرزای نوری ج 3 ص 80،
علی علیه السلام تقسیم کننده دوزخ صاحب خیر است و چه خوب است که فردای قیامت از جهنم نجات می یابیم.
پس حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم در دین خورد است و بعد از آن علی مثل ماه درخشنده است .
قال البشنوی:
فمدینة العلم التی هو بابها أضحى قسیم النار یوم مآبه
فعدوه أشقى البریة فی لضى وولیه المحبوب یوم حسابه
مناقب ابن شهر آشوب ج 1 ص 314،
پس شهر علمی که او در آن است روشن است که تفسیم کننده دوزخ روز بازگشتش او خواهد بود.
پس دشمن او شقی ترین خلق در قیامت است و دوست او مورد محبت در روز حسابرسی است .
قال عمار بن تغلبة :
علی حبه جنة قسیم النار والجنة
وصی المصطفى حقا إمام الانس والجنة .
مدینه المعاجز علامه بحرانی ج 1 ص 260
حب علی بن ابیطالب سپر از آتش است و او تقسیم کننده جهنم و بهشت است .
و او جانشین و وصی به حق حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم است و او پیشوای جنو انس است.
البته قندوزی حنفی این شعر را از شعرهایی می داند که به امام شافعی نسبت داده شده است .
ینابیع الموده ، قندوزی حنفی ، ج 1 ، ص 254.
کنجی شافعی می نویسد :
فإن قیل : هذا سند ضعیف : قلت : قال محمد بن منصور الطوسی : کنّا عند أحمد بن حنبل ، فقال له رجل : ما تقول فی هذا الحدیث الذی یروى أنّ علیّاً قال : أنا قسیم النار ؟ فقال أحمد : وما تنکرون من هذا الحدیث ؟ ! ألیس روینا أنّ النبی ( ص ) قال لعلی : لا یحبّک إلّا مؤمن ولا یبغضک إلّا منافق ؟ قلنا : بلى . قال : فأین المنافق ؟ قلنا : فی النار . قال : فعلی قسیم النار !!
کفایة الطالب ، ص 72 . همچنین ابویعلی حنبلی در طبقات الحنابلة ج 1 ص 320 چاپ دارالمعرفة ، بیروت ، امالی ، شجری جرجانی (م 499ق) ، چاپ دارالکتب العلمیه ، بیروت ، 1422 ق.
پس اگر گفته شود این روایت ضعیف است می گویم : محمد بن منصور طوسی گفت : ما نزد احمد بن حنبل بودیم پس شخصی به او گفت : چه می گویی درباره این حدیث که روایت شده است که حضرت علی (ع) گفته است : من تقسیم کننده آتش هستم ؟ پس احمد گفت : چه اشکالی از این حدیث دیدید آیا ما روایت نکردیم که رسول خدا به پیامبر فرمود : تو را جز مومن دوست نمی دارد و جز منافق دشمن نمی دارد ؟ گفتند : بله پس گفت : پس منافق کجاست ؟ گفتند : در آتش پس گفت : پس علی قسیم النار است.
همچنین رجوع کنید تاریخ مدینة دمشق، ج 42، ص 301، امالی ، شجری جرجانی ، ج 1 ، ص 177 ، کنز العمال 13: 151 ح 36475، جواهر العقدین للسمهودی، 2 ق 2: 429، المناقب للموفق الخوارزمی - ص 294، ینابیع المودة لذوی القربى، القندوزی: ج 1، ص 249، حلیة الأولیاء ، ج 1 : ص 66 ، وتاریخ بغداد ، ج 12 : ص 99، زین الفتى بتفسیر سورة هل أتى 2: 527/404.
قال أبو معاویة قال الأعمش وإنما یعنی بقوله أنا قسیم النار أن من کان معی فهو على الحق ومن کان مع معاویة فهو على الباطل
بغیة الطلب فی تاریخ حلب ، ابن ابی جرادة ، ج 1 ، ص 289 چاپ دارالفکر.
ابومعاویه از اعمش نقل می کند که همانا حضرت علی علیه السلام از کلامش انا قسیم النار اراده کرده است که هر کس با من است پس او بر طریق حق و هر کس با معاویه است پس او بر باطل است.
ابن حجر مکی نقل می کند :
أخرج الدارقطنی: إنّ علیّاً قال للستّة الذین جعل عمر الأمر شورى بینهم کلاماً طویلاً من جملته: اُنْشِدُکُم باللّه، هل فیکم أحد قال له رسول اللّه: یا علی، أنت قسیم النّار والجنّة یوم القیامة، غیری؟ قالوا: اللّهمّ لا. ومعناه ما رواه غیره عن علیّ الرضا أنّه قال له: أنت قسیم الجنّة والنّار، فیوم القیامة تقول للنار: هذا لی وهذا لک .
الصواعق المحرقة 2: 369 ، سمط النجوم العوالی ، عاصمی شافعی ، دارالکتب العلمیة ، ج 3 ص 63 .
دارقطنی روایت کرده است که حضرت علی علیه السلام به شش نفری که عمر آنها را در شوری قرار داده بود سخنان زیادی گفت که مقداری از آن این است : شما را به خدا قسم می دهم آیا در بین شما کسی است که رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم به او گفته باشد : ای علی تو در روز قیامت تقسیم کننده جهنم و بهشتی ، غیر از من ؟ همه گفتند : خدا را شاهد می گیریم که نه . و در معنای این روایت روایتی است که دیگران از امام رضا علیه السلام نقل کرده اند که رسول خدا به حضرت علی علیه السلام گفت : تو تقسیم کننده بهشت و جهنمی پس روز قیامت به آتش می گویی این (شخص) برای من و این (شخص) برای تو .
ابن اثیر می گوید :
وفی حدیث علی رضی اللّه عنه: أنا قسیم النّار والجنّة. أراد: إنّ الناس فریقان، فریق معی، فهم على هدى، وفریق علیَّ، فهم على ضلال، فنصف معی فی الجنّة، ونصف علیَّ فی النار.
النهایة فی غریب الحدیث والأثر: 54/4، مادّة: قسم .
و درباره حدیث حضرت علی علیه السلام : من تقسیم کننده جهنم و بهشت هستم ، منظورش این است : که مردم دو گروه هستند گروهی با من پس آنها بر مسیر هدایت هستند و گروهی بر علیه من هستند پس ایشان بر گمراهی هستند پس نصف آنها (مردم) همراه من در بهشت هستند و نصف آنها بر علیه من و در آتش هستند .
عقیلی نقل می کند :
حدثنا محمد بن إسماعیل قال حدثنا الحسن بن على الحلوانی حدثنا محمد بن داود الحدانی قال سمعت عیسى بن یونس یقول ما رأیت الأعمش خضع إلا مرة واحدة فإنه حدثنا بهذا الحدیث قال علی أنا قسیم النار فبلغ ذلک أهل السنة فجاءوا إلیه فقالوا أتحدث بأحادیث تقوی بها الروافضة والزیدیة والشیعة فقال سمعته فحدثت به فقالوا فکل شیء سمعته تحدث به قال فرأیته خضع ذلک الیوم.
الضعفاء ، عقیلی ، ج 3 ، ص 416 ، تاریخ مدینه دمشق ، ابن عساکر ، ج 42 ، ص 299.
... محمد بن داود حدانی نقل می کند از عیسی بن یونس شنیدم می گوید : جز یک بار ندیدم که اعمش سرافکنده (خجل) شود جز یک بار پس زمانی بود که او این حدیث را نقل کرد که من تقسیم کننده بهشت و جهنم هستم پس این خبر به اهل سنت رسید پس نزد وی آمدند و به او گفتند آیا احادیث روایت می کند که به وسیله آنها روافض و شیعه و زیدیه تقویت می شود پس اعمش گفت : این حدیث را شنیده بودم پس آن را روایت کردم ، پس به او گفتند : پس هر روایتی را که بشنوی آن را نقل می کنی می گوید : پس آن روز دیدم که او سرافکنده (خجل) شد.
این روایت به خوبی نشان می دهد که اعمش با آن جلالت قدر بعد از نقل این روایت مورد مؤاخذه قرار می گیرد که اگر این شخص کسی جز اعمش بود او را تضعیف می کردند و کذاب و وضاع لقب می دادند!!
در بعضی از تفاسیر اهل سنت و بسیاری از تفاسیر شیعه منظور دو نفر در آیه شریفه رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و حضرت علی علیه السلام می باشند:
«أَلْقِیَا فِی جَهَنَّمَ کُلَّ کَفَّارٍ عَنِیدٍ» (ق : 24) (شما دو نفر در جهنم بیندازید هر کافر معاند را)
همچنین کلابی به اسناد خود از ابی سعید خدری نقل کرده است :
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : إذا کان یوم القیامة قال الله تبارک وتعالى لی ولعلی : ألقیا فی النار من أبغضکما ، وأدخلا فی الجنة من أحبکما ، فذلک قوله تعالى : ألقیا فی جهنم کل کفار عنید .
مناقب علی بن أبی طالب للکلابی ، ج 3 ، ص 427 ، شواهد التنزیل ، ج 2 ص 262 ، مناقب أبی حنیفة ، ج 2 ص 287 ؛ بشارة المصطفى : 49 همچنین رجوع کنید به أمالی ، لطوسی ص 628 / 1294 و المناقب ابن شهر آشوب ج 2 ص 157 . همچنین به این مضمون ینابیع المودّة ، ج 1 ، ص 251 ، الباب الخامس عشر، عن فرائد السمطین، ج 1، ص 106 ح 76،
این روایت در بسیاری از منابع اهل سنت نقل شده است و اگر چه برخی از متعصبین سعی در تضعیف این روایت کرده اند اما جایی که این روایت در کتب لغت نیز راه پیدا می کند و به اسناد متعدد در کتب معتبر اهل سنت نقل می شود دیگر اشکال بهانه جویان جایی ندارد اکنون به برخی از نقلها در منابع اهل سنت اشاره می کنیم:
عن علی رضی الله تعالى عنه أنا قسیم النار
الفایق فی غریب الحدیث جارالله زمخشری ج 3 ص 97
از حضرت علی علیه السلام فرمودند : من تقسیم کننده دوزخ هستم .
وروى أیضا عن الأعمش عن موسى بن طریف ، عن عبایة ، قال سمعت علیا ( ع ) ، وهو یقول : أنا قسیم النار .
شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج 2 ص 260 و ج 19 ص 140.
و همچنین روایت شده است از اعمش از موسی بن طریف از عبایه که گفت از علی علیه السلام شنیدم در حالی که می فرمود: من تقسیم کننده دوزخ هستم .
عن عبایة عن علی قال : أنا قسیم النار ، إذا کان یوم القیامة قلت هذا لک وهذا لی .
البدایه و النهایه ج 7 ص 392
از حضرت علی علیه السلام نقل شده است که فرمودند : من قسمت کننده دوزخم زمانی که روز قیامت فرا رسد می گویم (به آتش ) این (شخص) برای تو و این (شخص) برای من .
همچنین غریب الحدیث ، ابن قتیبه ، ج 1 ، ص 377 ، النهایه فی غریب الحدیث ، ابن ثیر ، ج 4 ، ص 61 و المناقب ، خوارزمی ، ص 41 و کنزالعمال متقی هندی ج 13 ص 152، تاریخ مدینه دمشق ج 42 ص 298 ، الشفا بتعریف حقوق المصطفى ، ج 1 ، 338 ، تاج العروس، زبیدی ، ج 17، ص 569. لسان العرب، ابن المنظور ، ج 12، ص 479 ، ینابیع المودة لذوی القربى، القندوزی: ج 1، ص 249 ، المعرفة و التاریخ ، الفسوی ج 3 ص 84 ، امالی ، شجری جرجانی ، ج 1 ، ص 177 ، اساس البلاغة ،زمخشری ، ج 1 ، ص 507 ، چاپ دارالفکر ، النهایة فی غریب الاثر ، ج 4 ، ص 61 ، چاپ مکتبة العلمیة ، غریب الحدیث ، ابن الجوزی ، ج 2 ، ص 243.
هارون بن یزید خلال از علمای قرن چهارم (م 311ق) بعد از نقل این روایت می نویسد:
قلت لخالد حدثکم به أبو عوانة عن الأعمش قال نعم إسناده صحیح
السنة ، خلال ، ج 3 ، ص 510.
برخی از روایات علت این نامگذاری را ذکر کرده اند که به دو روایت اکتفا می شود:
1 - حدثنا أحمد بن الحسن القطان قال : حدثنا أحمد بن یحیى بن زکریا أبو العباس القطان قال : حدثنا محمد بن إسماعیل البرمکی قال : حدثنا عبد الله بن داهر قال : حدثنا أبی ، عن محمد بن سنان عن المفضل بن عمر قال : قلت لأبی عبد الله جعفر بن محمد الصادق " ع " لم صار أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب قسیم الجنة والنار ؟ قال : لان حبه إیمان وبغضه کفر ، وإنما خلقت الجنة لأهل الایمان ، وخلقت النار لأهل الکفر ، فهو علیه السلام قسیم الجنة والنار ، لهذه العلة فالجنة لا یدخلها إلا أهل محبته ، والنار لا یدخلها إلا أهل بغضه .
علل الشرایع ج 1 ص 162
از مفضل بن عمر نقل شده است که گفت به امام صادق علیه السلام عرض کردم به چه علت امیرالمومنین علی بن ابی طالب قسیم الجنه و النار گفته شده است ؟ حضرت فرمودند : به خاطر اینکه دوست داشتن او ایمان و دشمن داشتن او کفر است ، و همانا بهشت برای اهل ایمان آفریده شده است و نار برای اهل کفر خلق شده است بنابر این حضرت علی علیه السلام به این علت قسیم الجنه و النار است بنابر این در بهشت وارد نمی شود مگر اهل محبت و دوستی با او و وارد آتش نمی شود مگر اهل دشمنی با او .
همچنین در روایت دیگری از امام رضا علیه السلام آمده است :
حدثنا تمیم بن عبد الله بن تمیم القرشی قال : حدثنی أبی عن أحمد بن علی الأنصاری عن أبی الصلت الهروی قال : قال المأمون یوما للرضا علیه السلام یا أبا الحسن أخبرنی عن جدک أمیر المؤمنین بأی وجه هو قسیم الجنة والنار وبأی معنى فقد کثر فکری فی ذلک ؟ فقال له الرضا علیه السلام : یا أمیر المؤمنین ألم ترو عن أبیک عن آبائه عن عبد الله بن عباس أنه قال : سمعت رسول الله ( ص ) یقول : حب علی إیمان وبغضه کفر ؟ فقال : بلى فقال الرضا علیه السلام : فقسمة الجنة والنار إذا کانت على حبه وبغضه فهو قسیم الجنة والنار
عیون اخبار الرضا ج 1 ص 92.
ابا صلت هروی نقل کرده است که روزی مامون به امام رضا علیه السلام گفت : یا اباالحسن ما را از پدرت امیرالمومنین آگاه ساز که به چه علت قسیم الجنه و النار خوانده شده است و این به چه معنا است که این مطلب فکر مرا مشغول ساخته است پس امام رضا علیه السلام به او فرمودند ای مامون آیا تو از پدرت و او از پدرانش از ابن عباس از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل نکردید که گفت از رسول خدا شنیدم می فرمایند: حب علی ایمان و دشمنی با علی کفر است ؟ پس مامون پاسخ داد آری پس حضرت فرمودند : پس تقسیم می کند بهشت و دوزخ را زمانی که ایمان و کفر بر اساس حب و بغض او باشد پس بنابر این او قسیم الجنه و النار است.
همچنین سمهودی از علمای اهل سنت می نویسد :
قال الجمال الزرندی: قال المأمون لعلیّ الرضا: بأیّ وجهٍ جدّک علیّ بن أبی طالب قسیم الجنّة والنار؟ فقال: یا أمیرالمؤمنین، ألم ترو عن أبیک عن عبد اللّه بن عبّاس قال: سمعت رسول اللّه : حبّ علیّ إیمان وبغضه کفر؟ فقال: بلى. قال الرضا: فقسمة الجنّة والنّار على حبّه. فقال المأمون: لا أبقانی اللّه بعدک یا أباالحسن، أشهد أنّک وارث علم رسول اللّه. قال أبوالصّلت عبدالسلام بن صالح الهروی: فلمّا رجع الرضا إلى بیته، قلت له: یا ابن رسول اللّه، ما أحسن ما أجبت به أمیرالمؤمنین؟ فقال: یا أباالصلت، إنّما کلّمته من حیث هو، ولقد سمعت أبی یحدّث عن أبیه عن علیّ قال قال رسول اللّه: أنت قسیم الجنّة والنّار، فیوم القیامة تقول للنّار هذا لی وهذا لک .
جواهر العقدین 2 ق 2: 429 ، به این مضمون أبو سعد آبی ، نثر الدرر ، ج 1 ، ص 252.
جمال زرندی نقل کرده است که روزی مامون به امام رضا علیه السلام گفت : به چه علت قسیم الجنه و النار خوانده شده است پس امام رضا علیه السلام به او فرمودند ای مامون آیا تو از پدرت از ابن عباس از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل نکردید که گفت از رسول خدا شنیدم می فرمایند: حب علی ایمان و دشمنی با علی کفر است ؟ پس مامون پاسخ داد : آری پس حضرت فرمودند : پس بهشت و دوزخ را بر اساس حبش تقسیم می کند پس مامون گفت خدا مرا بعد از تو باقی نگذارد ای اباالحسن شهادت می دهم که تو وارث علم رسول الله هستی پس ابوصلت هروی می گوید :پس زمانی که امام رضا علیه السلام به منزل برگشتند به او گفتم : ای پسر رسول خدا چه نیکو جواب مامون را دادی پس حضرت فرمودند :ای اباصلت من همانگونه که بود پاسخ دادم و شنیدم از پدرم که از پدرش از علی نقل می کرد که رسول خدا می فرمود : تو تقسیم کننده بهشت و جهنم هستی پس روز قیامت به آتش می گوید این (شخص ) برای من و این برای تو.
